علل و درمان مسمومیت غذایی

 بیماری منتقله از طریق غذا که در اکثر موارد با عنوان مسمومیت غذایی شناخته می‌شود، در نتیجه مصرف غذای آلوده، فاسد یا سمی رخ می‌دهد. شایع‌ترین نشانه‌های مسمومیت غذایی عبارتند از: تهوع، استفراغ و اسهال.

اگرچه مسمومیت‌های غذایی بسیار آزار دهنده و ناراحت کننده هستند، اما مسئله غیر معمول نیستند. با توجه به آمار ارائه شده توسط مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های آمریکا، تقریبا از هر ۶ آمریکایی حداقل ۱ نفر در سال دچار مسمومیت‌های غذایی می‌شود.

نشانه‌های مسمومیت غذایی

نشانه‌های مسمومیت غذایی ممکن است بر اساس منشا عفونت، متفاوت باشند. مدت زمان لازم برای ظاهر شدن علائم نیز به منبع عفونت بستگی دارد و ممکن است از ۱ ساعت تا ۲۸ روز متغیر باشد. موارد شایع مسمومیت غذایی معمولا شامل حداقل ۳ مورد از علائم زیر می‌شود:

• گرفتگی عضلات شکم

• اسهال

• استفراغ

• کاهش اشتها

• تب خفیف

• ضعف

• حالت تهوع

• سردرد

علائم مسمومیت غذایی تهدید کننده عبارتند از:

• اسهالی که بیش از ۳ روز ادامه داشته باشد

• تب بالاتر از ۳۹ درجه

• اختلال در دید یا صحبت کردن

• نشانه‌های کم آبی شدید بدن که ممکن است شامل خشکی دهان، کم شدن ادرار و اشکال در بلع مایعات باشد

• ادرار خونی

در صورتی که به هر یک از نشانه‌های بالا دچار شدید، فورا به ملاقات پزشک خود بروید.

اکثر مسمومیت‌های غذایی به یکی از ۳ علت اصلی زیر بروز می‌دهد:

۱- باکتری‌ها

باکتری‌ها شایع‌ترین دلیل مسمومیت غذایی هستند. تعدادی از باکتری‌های خطرناک عبارتند از:‌ای کولای، لیستریا و سالمونلا. از بین آن‌ها سالمونلا مهم‌ترین عامل موارد جدی مسمومیت غذایی در ایالات متحده است. طبق گزارش CDC، حدود ۱ میلیون مورد مسمومیت غذایی نزدیک به ۲۰ هزار مورد بستری در بیمارستان را می‌توان به عفونت ناشی از سالمونلا نسبت داد. کامپیلو باکتر و سی بوتولینوم (بوتولیسم)، ۲ باکتری کمتر شناخته شده و بالقوه کشنده هستند که این احتمال وجود دارد در غذای مان وجود داشته باشد.

۲- انگل‌ها

مسمومیت غذایی ناشی از انگل‌ها به اندازه مسمومیت غذایی ناشی از باکتری‌ها متداول نیست، اما انگل‌هایی که از طریق غذا تکثیر پیدا می‌کنند، همچنان بسیار خطرناک هستند. توکسوپلاسما، انگلی است که اغلب موارد در مسمومیت غذایی دیده شده است. این انگل معمولا در بستر جعبه ادرار گربه وجود دارد.بیشتر بخوانید:

انگل‌ها می‌توانند برای سالیان متمادی در دستگاه گوارش زندگی کنند، بدون آنکه به وجود شان آگاه شوید. با این وجود در صورتی که انگل‌ها در روده افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند و خانم‌های بار دار وجود داشته باشند، ممکن است آن‌ها را در معرض عوارض جانبی خطرناکی قرار دهد.

۳- ویروس‌ها

مسمومیت غذایی نیز می‌تواند توسط ویروس ایجاد شود. نورو ویروس که با نام ویروس نورواک نیز شناخته می‌شود، سالانه بیش از ۱۹ میلیون مسمومیت غذایی ایجاد می‌کند. در موارد نادر این ویروس می‌تواند مرگبار باشد. ساپو ویروس، روتا ویروس و آسترو ویروس نیز نشانه‌های مشابهی ایجاد می‌کنند، اما آن‌ها تقریبا می‌توان ادعا کرد که شیوع کمتری دارند. ویروس هپاتیت A، یک بیماری جدی است که این امکان وجود دارد که از طریق غذا انتقال پیدا کند.

هر فردی ممکن است دچار مسمومیت غذایی شود. از لحاظ آماری، تقریبا همه افراد حداقل برای یک بار در زندگی شان به مسمومیت غذایی دچار شده اند یا خواهند شد.

بعضی از افراد در مقایسه با بقیه بیشتر در معرض خطر قرار دارند. افرادی که سیستم ایمنی سرکوب شده یا یک بیماری خود ایمنی دارند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به عفونت و عوارض ناشی از مسمومیت غذایی قرار دارند.

طبق ادعای کلینیک مایو (Mayo Clinic) زنان باردار بیشتر در معرض خطر هستند، زیرا بدن آن‌ها در حال کنار آمدن با تغییرات ایجاد شده در متابولیسم و سیستم گردش خون در طول بارداری است.

افراد سالخورده نیز با خطر بیشتری برای ابتلا به مسمومیت غذایی مواجه هستند، زیرا سیستم ایمنی بدن آن‌ها ممکن است به سرعت به اُرگانیسم‌های عفونی واکنش نشان ندهند. کودکان نیز جزو افراد آسیب پذیر در نظر گرفته می‌شوند، چون سیستم ایمنی بدن آن‌ها ضعیف‌تر از سیستم ایمنی بدن بزرگ سالان می‌باشد. کودکان در اثر اسهال و استفراغ بیشتر در معرض خطر کم آبی قرار می‌گیرند.

چگونه مسمومیت غذایی درمان می‌شود؟

مسمومیت غذایی معمولا در خانه درمان می‌شود و اغلب موارد آن طی ۳ تا ۵ روز بر طرف خواهد شد.

در صورتی که به مسمومیت غذایی دچار شدید، بسیار مهم است که مایعات کافی بنوشید تا بدن تان کاملا هیدراته بماند. نوشیدنی‌های ورزشی مملو از الکترولیت در آب رسانی به بدن می‌توانند مفید باشند. آب میوه و آب نارگیل نیز ممکن است کربوهیدرات‌های از دست رفته را به بدن تان بر گردانند و از طرفی موجب بهوبدی و رفع خستگی شوند.

از مصرف کافئین خود داری کنید، زیرا ممکن است موجب تحریک دستگاه گوارش شما شود. چای‌های بدون کافئین با گیاهان آرامش بخشی مانند بابونه، نعناع و قاصدک می‌توانند موجب تسکین معده درد شوند.

دارو‌های بدون نسخه مانند ایمودیوم (Imodium) و پپتوبیسمول (Pepto-Bismol) به کنترل اسهال و فرو نشاندن تهوع کمک کنند. با این وجود شما باید قبل از استفاده از این دارو‌ها با پزشک خود مشورت نمایید، زیرا بدن برای رهایی از شر سموم، اسهال و استفراغ را ایجاد می‌کند. اگر چه استفاده از این دارو‌ها ممکن است شدت بیماری را پنهان کند و سبب شود که زمان مراجعه به پزشک را به تعویق بیندازید.

افرادی که دچار مسمومیت غذایی می‌شوند، باید حتما استراحت کافی داشته باشند.

در موارد شدید مسمومیت غذایی، ممکن است لازم باشد برای رفع کم آبی بدن بیمار، در بیمارستان یا درمانگاه به فرد بیمار سِرُم تزریق شود. در موارد بسیار وخیم مسمومیت غذایی احتمالا لازم باشد شخص مدت زمان طولانی تری را در بیمارستان بستری شود تا بهبودی کامل خود را بدست بیاورد.

مصرف چه غذا‌هایی در زمان مسمومیت غذایی مناسب هستند؟

بهتر است تا زمانی که اسهال و استفراغ تان بر طرف شود، مصرف غذای خود را محدود به مواد غذایی سفت و جامد کنید و در عوض با مصرف غذا‌های سبک و کم چرب که به راحتی هضم می‌شوند، به آرامی به رژیم غذایی همیشگی خود باز گردید. مواد غذایی که در دوران مسمومیت غذایی مناسب اند عبارتند از:

• کراکر‌های نمکی

• ژلاتین

• موز

• برنج

• بلغور جو دوسر

• آب مرغ

• پوره سیب زمینی

• سبزیجات آب پز

• نان تُست

• نوشابه‌های بدون کافئین

• آب میوه رقیق

• نوشیدنی‌های ورزشی

جهت آنکه معده تان خیلی اذیت نشود، سعی کنید از مواد غذایی نام برده شده در مطلب زیر که به سختی هضم می‌شوند، خود داری کنید. حتی در صورتی که حس می‌کنید که حال تان خوب شده است از مصرف آن‌ها بپرهیزید:

• محصولات لبنی، به ویژه شیر و پنیر

• غذا‌های چرب

• غذا‌های سرشار ادویه

• مواد غذایی با محتوای قند بالا

• غذا‌های سرخ شده

همچنین باید از مصرف نوشیدنی‌های زیر باید اجتناب کنید:

• کافئین (نوشابه، نوشابه‌های انرژی زا، قهوه)

• الکل

• نیکوتین

چگونه می‌توان از مسمومیت غذایی جلوگیری کرد؟

بهترین روش برای جلوگیری از مسمومیت غذایی این است که مواد غذایی را به شیوه بهداشتی و سالم آماده کنید و از مصرف هر گونه غذایی که به سلامت آن اطمینان ندارید، پرهیز کنید. همچنین رعایت بهداشت فردی و شستشوی مداوم دست‌ها تا حد زیادی می‌تواند از بروز مسمومست‌های غذایی جلوگیری کند.

تعدادی از غذا‌ها به دلیل روش تولید و آماده سازی شان، با احتمال بیشتری سبب مسمومیت غذایی می‌شوند. گوشت، مرغ، تخم مرغ و صدف نیز ممکن است حاوی عوامل عفونی باشند که در طی پخت و پز از بین می‌روند. در صورتی که این مواد غذایی به شکل خام مصرف شوند، به خوبی طبخ نشوند یا در صورتی که دست‌ها و سطوح پس از تماس با آن‌ها تمیز نشوند، این مکان وجود دارد که مسمومیت غذایی رخ بدهد.

سایر غذا‌هایی که احتمال دارد موجب مسمومیت غذایی شوند عبارتند از:

• سوشی و سایر محصولات دریایی که به صورت خام و پخته نشده سرو می‌شوند

• کالباس‌ها و هات داگ‌هایی که گرم یا پخته نشده اند

• گوشت چرخ‌کرده گاو که ممکن است شامل گوشت چندین حیوان باشد

• شیر، پنیر و آب‌میوه غیر پاستوریزه

• میوه‌ها و سبزیجات خام و شسته نشده

همیشه قبل از آشپزی یا خوردن غذا دست‌های خود را به خوبی بشویید. غذای تان را به درستی بسته بندی و نگهداری کنید. گوشت و تخم مرغ را کاملا طبخ کنید. هر ماده‌ای که با مواد غذایی خام تماس پیدا می‌کند، باید قبل از استفاده برای تهیه سایر غذا‌ها ضد عفونی شود. میوه‌ها و سبزیجات را قبل از مصرف به دقت بشویید.