هشدار: واکسن کرونا تا چند دوز؟| جزئیات

واکسن کرونا چند ماهی است که برای عموم مردم تزریق می شود. واکسن کرونا در کنترل این بیماری موثر است. انواع مختلفی از واکسن کرونا در کشور موجود است. واکسن کرونا می تواند در عدم ایجاد پیک های جدید کرونا موثر باشد. افراد می توانندتا چهار دوز واکسن کرونا تزریق کنند.

جزئیات جدید از واکسن کرونا

پیام طبرسی با بیان اینکه نسبت به دو هفته گذشته آمار ابتلا به کرونا کاهش یافته و امیدواریم این روند ادامه داشته باشد و شرایط به نقشه قبلی برگردد اظهار کرد: کرونا به تدریج از یک بیماری که ایجاد پاندمی و بیماری وسیع می‌کرد به یک بیماری تبدیل می‌شود که باید بدانیم چگونه با آن زندگی کنیم.

وی افزود: واکسیناسیون موجب شد کرونا فروکش کند. این شرایط مرهون واکسیناسیون است. کسانی که واکسن نزدند، حتما واکسن بزنند. نیازی به دز چهارم واکسن کرونا هم نیست و سه دز واکسن کرونا کافی است.

طبرسی با تاکید بر اینکه کسانی که واکسن نزدند و یا اینکه کرونا نگرفتند و بیماری پیش زمینه‌ای دارند باید حتما دقت کنند گفت: امسال برای عید محدودیتی نیست، اما کماکان باید مراقب افرادی باشیم که بیماری پیش زمینه‌ای دارند.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی درباره عوارض طولانی مدت امیکرون عنوان کرد: کرونا یک بیماری سیستمیک است و ممکن است کل اعضای بدن را درگیر کند. ما کووید طولانی داریم و افراد در این شرایط تا مدت‌ها بی‌حالی و تنگی‌نفس و ریزش مو و دیگر عوارض را شاهد هستند. این عارضه‌ها برطرف می‌شود و بهبودی می‌یابد اما ممکن است برخی عوارض نیازمند درگیری پزشکی باشد که ابتلا به دیابت یکی از این موارد است. سرفه‌های اندک، تب خفیف و مواردی از این دست چندان جدی نیست و برطرف می‌شود.

وی افزود: در این دو سال که از کووید می‌گذرد دریافتیم که افراد بیشتری درگیر شدند و بعد از واکسیناسیون شدت بیماری کمتر شد. اگر همین روند ادامه یابد کووید یک بیماری خواهد شد که با ما هست، اما مشکلاتش کمتر می‌شود و به گروه‌های پرخطر منتقل می‌شود که دیگر باید برای آن به دنبال داروهای خاص بود.

طبرسی با بیان اینکه در موج اخیر، افراد ۳۰ تا ۶۰ سال که درگیر کرونا شدند و بیماری زمینه‌ای نداشتند مشکلی نداشتند که از داروی پیشرفته استفاده کنند و مشکل اصلی مربوط به کسانی بود که بیماری زمینه‌ای داشتند گفت: کووید به بیماری‌ تبدیل می‌شود که در آینده در گروه خاصی دیده می‌شود. واکسن‌هایی که امروز داریم نیز برای شرایط کنونی است و برای افراد معمولی همین واکسیناسیون کافی است.  

 محقق پروژه تولید واکسن ایرانی کرونا در برنامه در انتهای الوند که از شبکه دوم سیما پخش شد گفت: واکسن یک نفع فردی دارد و کسی که واکسینه شده است اگر کرونا بگیرد، شدید نیست و موجب مرگ نمی‌شود؛ مگر اینکه در گروه خاصی باشد. همچنین واکسن یک نفع جمعی دارد و وقتی افراد واکسن می‌زنند اگر کرونا هم بگیرند کمتر به دیگران منتقل می‌کنند.

واکسن کرونا چیست؟

واکسیناسیون یکی از روش‌های ساده، ایمن و موثر برای محافظت از بدن در برابر ابتلا به بیماری‌های خطرناک به شمار می‌آید. در حقیقت، واکسن‌ها سیستم ایمنی بدن را آموزش می‌دهند تا در برابر عفونت‌ها و ویروس‌ها آنتی‌بادی‌های لازم را تولید و از بدن محافظت کنند. آنتی‌بادی‌ها با میکروب‌هایی که وارد بدن ما می‌شوند مبارزه می‌کنند. معمولا در ساخت واکسن‌ها از نمونه‌های ضعیف‌شده ویروس‌ها یا باکتری‌ها استفاده کرده و آن‌ها را از طریق تزریق وارد بدن می‌کنند. براساس گزارش‌های مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌ها (CDC)، واکسن‌ها معمولا از مواد زیر تشکیل شده‌اند:

آنتی ژن‌ها

نمونه‌های ضعیف‌شده ویروس‌ها یا باکتری‌ها هستند که در شناسایی عامل بیماری در بدن به سیستم ایمنی کمک می‌کنند.

مواد شیمیایی کمکی یا ادجوانت (adjuvant)

این مواد شیمیایی برای بهبود عملکرد واکسن‌ها به مواد تشکیل‌دهنده آن‌ها اضافه می‌شوند. وظیفه این مواد تقویت سیستم ایمنی بدن برای تولید آنتی‌بادی است.

مواد نگهدارنده

این مواد جهت نگهداری و حفظ خواص مواد تشکیل‌دهنده واکسن‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.

تثبیت‌کننده‌ها

تثبیت‌کننده‌ها از فاسد شدن واکسن، هنگام حمل‌ونقل جلوگیری می‌کنند.

تاکنون برای ساخت بیشتر واکسن‌هایی مانند آنفولانزا و واکسن سه‌گانه (واکسن سه بیماری دیفتری، کزاز و سیاه سرفه)، از ویروس ضعیف یا غیرفعال‌شده استفاده می‌کردند؛ اما ساخت واکسن کرونا با تکنولوژی جدید اِم‌آراِن‌اِی (MRNA) انجام شده و اولین واکسنی است که با این فناوری تهیه شده است. در مراحل ساخت واکسن کرونا، یک RNA خبررسان یا MRNA ویروس، شبیه‌سازی می‌شود و سپس از آن در ترکیبات واکسن استفاده می‌کنند. RNA از اطلاعات ژنتیکی هر ویروسی شناخته می‌شود. بعد از تزریق، این RNA خبررسان وارد سلول‌های انسان می‌شود و پروتئین ویروس کرونا به نام پروتئین شاخی‌شکل را تولید می‌کند.  

سیستم ایمنی بدن در مواجهه با این پروتئین، ابتدا تصور می‌کند که ویروس کرونا وارد بدن شده و برای محافظت از آن شروع به تولید پادتن یا آنتی‌بادی می‌کند. همان طور که گفتیم پادتن یا آنتی‌بادی نوعی پروتئین در دستگاه ایمنی بدن است که در برابر عوامل خارجی مانند ویروس‌ها و باکتری‌ها از بدن محافظت می‌کند؛ بنابراین با شناسایی این پروتئین و تولید آنتی‌بادی، اگر زمانی خود ویروس وارد بدن شود، سیستم ایمنی بدن آن را شناسایی کرده و از بین می‌برد.  

مقایسه انواع واکسن‌های کرونا

واکسن روسی اسپوتنیک-۵، اولین واکسن کرونا کشور روسیه و اولین واکسنی بود که با ۹۲ درصد مقابله در برابر ویروس کووید-۱۹ در جهان تولید شد. در این واکسن، ویروس کرونا به همراه ۲ نوع آدنوویروس (ویروس سرماخوردگی) دستکاری‌شده وجود دارد؛ این واکسن بعد از ورود به بدن پروتئین شاخی‌شکل ویروس را در سلول‌ها کپی می‌کند تا سیستم ایمنی بدن، پادتن مبارزه با ویروس را بسازد. یکی از دلایل اصلی همه‌گیری کووید-۱۹ در جهان، آشنا نبودن بدن انسان‌ها با این ویروس است؛ به همین دلیل دستگاه ایمنی بدن با آن آشنا نیست. واکسن‌ها این امکان را برای بدن فراهم می‌کنند تا بتواند آنتی‌بادی‌های لازم برای مقابله با آن را بسازد.

 واکسن‌های فایزر بیواِن‌تک و مدرنا نیز اولین واکسن‌هایی هستند که با تکنولوژی RNA خبررسان یا MRNA ساخته شده‌اند. در حال حاضر، این واکسن‌ها در کشور‌های آمریکا و بریتانیا به صورت همگانی در حال تزریق است. در روش اِم‌آراِن‌اِی (MRNA) نیز سیستم ایمنی بدن با شناخت پروتئین شاخی‌شکل ویروس، پادتن‌های لازم را برای مقابله با کرونا در بدن می‌سازد. برخلاف روش‌های سنتی تولید واکسن، در روش MRNA احتمال دستکاری ژن و سرطانی‌شدن سلول‌ها وجود ندارد.  

واکسن کرونا شرکت چینی سینوواک نیز به روشی قدیمی ساخته شده که در آن از ویروس غیرفعال‌شده استفاده کرده‌اند. واکسن استرازنکا و دانشگاه آکسفورد هم به دلیل عوارضی که روی داوطلبان نشان داد و نیز انجام تحقیقات بیشتر، دیرتر از واکسن‌های دیگر عرضه و معرفی شد.  

انواع واکسن‌های کرونا یا کوواکس (COVAX) باید از کشور‌ها تاییدیه و مجوز لازم برای تزریق عمومی را دریافت کنند. دریافت این مجوز‌ها وابسته به نتایج بالینی آن‌ها است. صدور تاییدیه نهایی واکسن‌ها برعهده سازمان جهانی بهداشت (WHO) است که تاکنون تنها واکسن کرونا فایزر توانسته مجوز لازم را از این سازمان دریافت کند. برای دسترسی عادلانه و همگانی به کوواکس (COVAX)، برنامه‌هایی از طرف سازمان جهانی بهداشت با کمک سازمان‌های جهانی واکسن و پیشگیری از همه‌گیری تنظیم شده تا تمام مردم جهان واکسینه شوند. واکسن کرونا در ایران نیز با همکاری کشور کوبا، مراحل آزمایش‌های بالینی  را پشت سر می‌گذارد. در ادامه به‌طور کامل در این مورد توضیح خواهیم داد.

واکسن کرونا ایرانی

تاکنون ۲ واکسن کرونا در ایران که یکی ساخت شرکت داروسازی شفا با نام «کُووایران برکت» و دیگری که نتیجه همکاری انستیتو پاستور ایران با انستیتوی فینلای واکسن کوبا است، به مرحله سوم آزمایش انسانی رسیده‌اند و تا فروردین ماه تزریق همگانی آن‌ها شروع می‌شود. در حال حاضر نام ۵ شرکت ایرانی در فهرست سازمان جهانی بهداشت برای ساخت واکسن ثبت شده؛ ولی تنها نتایج تحقیقات واکسن کُووایران برکت برای مطالعه و دریافت مجوز به این سازمان ارسال شده است. اولین فاز آزمایش بالینی این واکسن ایرانی با ۳ داوطلب انجام شد و در مراحل ساخت آن همانند واکسن‌های چینی سینوفارم و سینوواک، از ویروس غیرفعال‌شده استفاده شده است. در این روش با ورود ویروس غیرفعال‌شده به بدن، سیستم ایمنی بدن پادتن لازم برای مقابله با ویروس را تولید می‌کند؛ بنابراین اگر بعد‌ها ویروس وارد بدن شود با ترشح آنتی‌بادی از بین می‌رود.

دو مرحله آزمایش انسانی واکسن ایران-کوبا، در کشور کوبا و روی تقریبا ۱۵۰ نفر آزمایش شده و فاز سوم به صورت مشترک در هر دو کشور انجام خواهد شد. تقریبا ۵۰ هزار نفر برای اجرای فاز سوم واکسیناسیون داوطلب شده‌اند و نتایج نهایی آن بعد از دوره سوم آزمایش مشخص خواهد شد.  

واکسن کرونا فایزر بیواِن‌تک

واکسن فایزر بیواِن‌تک محصول همکاری شرکت آمریکایی فایزر و شرکت آلمانی بیواِن‌تک است و تنها واکسنی است که تاکنون توانسته مجوز رسمی سازمان جهانی بهداشت را اخذ کند. این واکسن با تکنولوژی جدید اِم‌آراِن‌اِی (MRNA) ساخته شده است که در آن RNA خبررسان ویروس، شبیه‌سازی شده و با تزریق وارد سلول انسان می‌شود. با تولید پادتن توسط سیستم ایمنی، بدن در برابر ویروس ایمن می‌شود؛ ولی درصد این ایمنی در واکسن‌های مختلف فرق دارد.   بر اساس گفته‌های شرکت فایزر، این واکسن تا ۹۵ درصد می‌تواند احتمال ابتلا به کووید-۱۹ را کاهش دهد. واکسن فایزر باید در دمای منفی ۷۰ درجه سانتی‌گراد نگهداری و منتقل شود؛ به همین دلیل نیاز به یخچال‌های خاصی برای حمل آن است. همین موضوع تهیه این واکسن را برای برخی کشور‌ها مشکل کرده؛ ولی تاکنون به‌طور گسترده در آمریکا و بریتانیا و دیگر کشور‌های اتحادیه اروپا استفاده شده است. تزریق این واکسن باید در ۲ نوبت با فاصله زمانی ۲۱ روز انجام شود. بر اساس اطلاعات سازمان غذا و دارو آمریکا (FDA)، میزان اثربخشی واکسن کرونا فایزر در گروه سنی ۶۵ سال به بالا بسیار نتیجه‌بخش بوده و همچنین در برابر جهش کووید-۱۹ نیز نتایج خوبی داشته است.

واکسن کرونا مدرنا

واکسن کرونا مدرنا نیز مانند واکسن فایزر به وسیله فناوری اِم‌آراِن‌اِی (MRNA) ساخته شده و بر اساس گفته‌های شرکت مدرنا و آزمایش‌های انسانی، ۳۰ هزار نفر این واکسن را امتحان کرده و تاکنون ۹۴ درصد اثربخشی داشته است. این واکسن باید در دمای منفی ۲۰ درجه سانتی‌گراد نگهداری و در ۲ نوبت با فاصله زمانی ۲۸ روز تزریق شود. مجوز اضطراری استفاده از واکسن مدرنا از طرف سازمان غذا و دارو آمریکا (FDA) صادر شده است. نتایج تزریق همگانی در آمریکا و بریتانیا نشان می‌دهد که میزان اثربخشی این واکسن در افراد ۱۸ تا ۶۵ سال بیشتر از واکسن فایزر است؛ در حالی که واکسن کرونا مدرنا برای افراد بالای ۶۵ سال تنها ۸۶ درصد موثر بوده است. همچنین واکسن مدرنا در برابر جهش‌های بریتانیایی و آفریقای جنوبی کووید-۱۹ نیز ایمن بوده و عارضه جانبی جدی در آن مشاهده نشده است.

واکسن استرازنکا-دانشگاه آکسفورد

واکسن استرازنکا-دانشگاه آکسفورد حاصل همکاری شرکت سوئدی استرازنکا و دانشگاه آکسفورد است. این واکسن در مقایسه با واکسن‌های دیگر ارزان‌تر و جابه‌جایی آن آسان‌تر است؛ تا جایی که به‌راحتی می‌توان آن را در یخچال نگه داشت. میزان اثربخشی آن در مقایسه با واکسن‌های فایزر و مدرنا کمتر و در حدود ۶۲ تا ۹۰ درصد تخمین زده می‌شود. این واکسن به روش سنتی و با اصلاح ژنتیکی یک ویروس سرماخوردگی (آدنوویروس) ساخته و به بدن تزریق می‌شود. ویروس کرونا به همراه آدنوویروس بعد از ورود به بدن، پروتئین شاخی‌شکل ویروس را در سلول‌ها کپی می‌کنند تا سیستم ایمنی بدن بتواند پادتن مبارزه با ویروس را بسازد. با تولید آنتی‌بادی، بدن در برابر ورود کووید-۱۹ ایمن می‌شود. توانایی تولید واکسن استرازنکا نسبت به دیگر واکسن‌ها بسیار بیشتر است؛ برای مثال در مقابل ۲۰ میلیون واکسن مدرنا، حدود ۲۰۰ میلیون واکسن استرازنکا تولید شده است.

شرایط دریافت واکسن‌های کرونا

با توجه به تحقیقات و انجام آزمایش‌های عمومی، افراد بالای ۱۸ سال می‌توانند واکسن کرونا را دریافت کنند. تنها افرادی که به انواع واکسن‌ها حساسیت دارند، باید با مشورت و احتیاط این واکسن برایشان تزریق شود؛ به این صورت که بعد از تزریق باید تا ۳۰ دقیقه تحت نظر باشند که اگر علائم آلرژیک مانند خارش، تورم گلو و افت فشار خون در آن‌ها مشاهده شد، سریعا مراقبت‌های پزشکی را انجام دهند. تحقیقات کمی در رابطه با زنان باردار و شیرده انجام شده؛ به همین دلیل در مورد شرایط دریافت واکسن کرونا برای این گروه نمی‌توان نظری قطعی داد. در این موارد تصمیم نهایی برای تزریق واکسن یا عدم تزریق آن به عهده فرد و نظر پزشکان است.

افرادی که مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای مانند فشار خون بالا، ایدز، دیابت، آسم، بیماری‌های ریوی، کبدی یا کلیوی هستند؛ تنها با مشورت با پزشک خود، واجد شرایط دریافت واکسن کرونا خواهند بود. در رابطه با زنان باردار و شیرده هنوز اطلاعات کافی وجود ندارد؛ ولی توصیه می‌شود بعد از دریافت واکسن کرونا شیردهی به نوزاد قطع نشود و زنان باردار به دلیل بالا بودن ریسک ابتلا به کووید-۱۹ بهتر است که این واکسن را دریافت کنند.

عوارض و خطرات واکسن کرونا

برای آگاهی از عوارض جانبی واکسن‌های کرونا باید به نتایج تحقیقات و گزارش‌های بالینی توجه کنیم. بر اساس گزارش‌های سازمان غذا و داروی آمریکا، میزان عوارض واکسن فایزر کمتر و خفیف‌تر از دیگر واکسن‌ها بوده؛ در حالی که در تزریق واکسن مدرنا عوارضی مانند درد ماهیچه و مفصل، سردرد، تب و خستگی دیده شده است. بعد از تزریق واکسن و تحریک شدن سیستم ایمنی بدن، معمولا این عوارض برای تمامی واکسن‌ها دیده می‌شود و ممکن است تا چند روز هم ادامه داشته باشد. می‌توان گفت مهم‌ترین عارضه تزریق واکسن، تاکنون مربوط به واکنش آلرژیک آنافیلاکسی بوده؛ تا جایی که تقریبا ۳۶۰ دریافت‌کننده از بین ۲ میلیون نفر، این حساسیت را گزارش کرده‌اند. در حساسیت آنافیلاکسی، به‌طور ناگهانی فرد دچار تورم گلو، خارش، افت فشار خون یا ضایعات پوستی مانند تاول و قرمزی پوست می‌شود. به همین دلیل افرادی که به واکسن یا آمپول‌ها حساسیت دارند، باید تا ۳۰ دقیقه بعد از تزریق تحت مراقبت پزشکی باشند. همچنین بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، افرادی که به مواد تشکیل‌دهنده واکسن‌های کرونا که به روش MRNA تهیه شده‌اند، یعنی واکسن مدرنا و فایزر، حساسیت دارند نباید این نوع واکسن‌ها را دریافت کنند.

مزایای واکسن کرونا

تا به حال تمامی واکسن‌ها برای حفظ سلامتی همه افراد ساخته شده‌اند و در مورد واکسن کرونا نیز این موضوع صادق است. در حال حاضر بیشتر پزشکان در تمامی کشور‌ها تزریق واکسن کرونا را توصیه کرده‌اند؛ چراکه استفاده از آن نه‌تن‌ها همه‌گیری این ویروس را کنترل می‌کند، بلکه جان بسیاری را نجات خواهد داد. در حالت کلی برای کنترل همه‌گیری‌ها ۲ رویکرد وجود دارد، یکی پخش و همه‌گیری ویروس بین انسان‌ها است تا جایی که ۶۵ درصد افراد جامعه به این ویروس مبتلا شوند و زنده بمانند و دیگری استفاده از واکسن است. در روش اول افراد سالمند و کسانی که بیماری‌های زمینه‌ای دارند، در خطر بزرگی قرار می‌گیرند و احتمال زیادی دارد که جان خود را از دست بدهند؛ بنابراین، با کشف و استفاده از واکسن کرونا، می‌توانیم جان خود و دیگران را نجات دهیم.  

جمع بندی

با شروع همه‌گیری ویروس کووید-۱۹، افراد زیادی به بیماری کرونا مبتلا شدند و تعدادی هم جان خود را از دست دادند. واکسن کرونا امید بزرگی برای انسان‌ها بوده و تلاش‌های فراوانی برای تولید آن انجام شده است. در حال حاضر انواع مختلفی از واکسن کرونا تولید شده است و واکسن‌هایی مانند فایزر و مدرنا توانسته‌اند در برخی کشور‌ها مجوز تزریق عمومی را دریافت کنند. در ساخت این واکسن‌ها برای اولین بار از تکنولوژی جدید اِم‌آراِن‌اِی (MRNA) استفاده شده که همین موضوع شک و تردید‌های زیادی را به وجود آورده است. در حال حاضر توجه به سلامت انسان‌ها و اهمیت واکسیناسیون در اولویت جامعه جهانی قرار دارد.